Uchwalona 3 maja 1791 r. Ustawa Rządowa była ukoronowaniem panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Od początku XVIII w. w Polsce powstawały rozmaite idee głębokich reform politycznych. Oświeceniowi pisarze polityczni, tacy jak Stanisław Dunin-Karwicki, Jan Stanisław Jabłonowski, Stanisław Leszczyński i Stanisław Konarski, krytykowali w swoich dziełach ustrój oparty na zasadzie liberum veto i słabości władzy wykonawczej oraz proponowali nowe sposoby sprawowania rządów w Rzeczpospolitej.

Ustawa Rządowa miała stać się fundamentem wewnętrznego odrodzenia Rzeczypospolitej szlacheckiej. Była oparta o najbardziej postępową, reformatorską myśl oświeceniową. Uchwalenie jej wymagało zachowania tajemnicy i przybrało formę zamachu stanu. Zwolennicy projektu dążyli do monarchii konstytucyjnej z dziedzicznym tronem. Konstytucja zmieniała dotychczasowy ustrój i stosunki społeczne, dlatego też była przygotowywana z dala od ław sejmowych. Reformatorzy, określani jako „stronnictwo patriotyczne”, pracowali m.in. na Zamku Królewskim oraz w Pałacu Czartoryskich.

Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją.